Ochrona twarzy i głowy na budowie – przepisy BHP i wybór produktów

Środki ochrony indywidualnej to bardzo szeroka grupa, w której można wyróżnić rozwiązania o dość szczegółowym zastosowaniu. Zaliczają się do nich m.in. produkty zapewniające ochronę głowy i twarzy. Kiedy ich stosowanie jest wymagane i jakie artykuły masz do dyspozycji w zakresie ochrony głowy BHP? Oto przegląd najważniejszych informacji dotyczących bezpieczeństwa w pracy.

Z tego wpisu dowiesz się:

• dlaczego nakaz stosowania ochrony głowy i twarzy jest tak istotny,
• jakie są przepisy prawne w tym zakresie,
• z jakimi środkami ochrony głowy możesz się spotkać,
• jakie rodzaje środków masz do wyboru.

Dlaczego nakaz stosowania ochrony głowy i twarzy jest tak istotny?

Plac budowy to miejsce, na którym występuje wiele zagrożeń. Te dotyczące głowy i twarzy okazują się jednak szczególnie poważne, gdyż niosą za sobą ryzyko utraty nie tylko zdrowia, lecz także życia. W takim środowisku pracy głowa i twarz są narażone na wiele ryzyk, m.in. na:

• uderzenie ciężkim lub ostrym przedmiotem,
• upadek z dużej wysokości,
• ostre odpryski i odłamki podczas obróbki różnych materiałów,
• wdychanie szkodliwych oparów i wyziewów,
• uszkodzenie słuchu ze względu na hałas,
• kontakt z substancjami działającymi drażniąco lub żrąco na oczy lub układ oddechowy.

Biorąc to pod uwagę, nie powinno ulegać wątpliwości, że nakaz stosowania ochrony twarzy i głowy rzeczywiście jest zasadny. Potwierdzają to zresztą statystyki GUS-u dotyczące wypadków w pracy*. Wynika z nich, że w 2023 roku 68 663 osoby zostały poszkodowane w wypadku przy pracy. Aż 10,2% z nich doznało urazu głowy. Choć liczba ta już teraz jest stosunkowo wysoka, mogłaby być jeszcze wyższa, gdyby w kluczowych branżach (w tym w budownictwie) nie wprowadzono przepisów zobowiązujących do noszenia ochrony głowy i twarzy.

Obowiązkowa ochrona głowy – BHP w pigułce

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy** wskazuje na to, że pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikowi niezbędne środki ochrony osobistej, a pracownik ma obowiązek je stosować. Szczegółowe zasady dotyczące tego, jakie rodzaje zabezpieczeń powinny zostać udostępnione przy wykonywaniu konkretnych prac, można z kolei znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy***.

Osoby pracujące na placu budowy są również zobowiązane do przestrzegania Planu Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia (tzw. BiOZ). Jest to dokument sporządzony przez kierownika budowy wskazujący szczegółowe zasady bezpieczeństwa, które powinny być stosowane podczas wykonania poszczególnych prac lub poruszania się po terenie budowlanym.

Środki ochrony głowy – przegląd

Środki ochrony głowy BHP mają za zadanie chronić górną część czaszki przed najróżniejszymi urazami. Niezależnie od tego, jaką rolę mają odgrywać, składają się najczęściej z czterech elementów:

1. skorupa, czyli zewnętrzna część, która ma na celu przejąć siłę uderzenia i pochłonąć jego energię,
2. więźba, czyli wewnętrzna wyściółka, która ma bezpośredni kontakt z głową użytkownika i ma za zadanie rozproszyć energię pochodząca z uderzenia,
3. pas główny, który umożliwia prawidłowe i stabilne osadzenie elementu na głowie,
4. pasek podbródkowy, który nie jest wymagany, ale zapewnia wygodę podczas noszenia.

Aby środek ochrony głowy spełnił swoją funkcję, musi być dopasowany nie tylko do konkretnego ryzyka, ale przede wszystkim do indywidualnych uwarunkowań użytkownika. Jeśli będzie uciskać, obcierać czy spadać, pracownik może go nie nosić, bo będzie mu to przeszkadzać w pracy.

Artykuły z tej kategorii można podzielić na następujące grupy:

• hełmy ochronne – ich noszenie oznacza bezpieczeństwo na podstawowym poziomie Przydają się tam, gdzie zachodzi ryzyko uderzenia czymś w głowę lub upadku przedmiotów na głowę;
• kaski ochronne – wiążą się z nieco wyższym poziomem bezpieczeństwa, gdyż spełnią swoją funkcję również w przypadku upadku lub obciążenia mechanicznego;
• specjalistyczne kaski BHP – spełniają jakieś dodatkowe funkcje służące poprawie bezpieczeństwa w miejscu pracy. Mogą np. chronić przed czynnikami chemicznymi czy zapewniać izolację elektryczną.

Przy wyborze akcesorium z tej grupy należy też zwrócić uwagę na szczegółowe oznaczenia odnoszące się do specjalistycznych cech:

• kask LD – odporność na deformację boczną,
• kask 440VAC – ochrona przed krótkotrwałym kontaktem z elementem pozostającym pod napięciem do 440 V prądu zmiennego,
• kask MM – odporność na odpryski ciekłego metalu.

Jeśli kask ma być noszony wraz ze środkami ochrony słuchu czy wzroku, musi dysponować gniazdami do ich prawidłowego zaczepienia. Upewnij się przed zakupem, czy konstrukcja zapewnia taką możliwość.

Jakie rodzaje środków ochrony twarzy i oczu masz do wyboru?

Ochrona głowy to jeszcze nie wszystko. Wiele zagrożeń występujących na placu budowy jest skierowanych przeciwko oczom, drogom oddechowym i uszom. Ochronę przed takimi czynnikami zapewnią Ci odpowiednio dobrane środki ochrony indywidualnej.

Ochrona oczu

O ochronę narządu wzroku podczas pracy na placu budowy mogą zadbać następujące środki ochrony indywidualnej:

• okulary ochronne – klasyczne akcesorium z soczewkami wykonanymi z bezpiecznego szkła lub tworzywa sztucznego,
• gogle ochronne – działają na ten samej zasadzie co okulary, lecz ściślej przylegają do twarzy,
• ochrony twarzy – wykonane z lekkiego tworzywa sztucznego przyłbice, które chronią całą twarz. Mogą być przystosowane do użytkowania w różnych środowiskach, np. przy wysokim stopniu zapylenia lub przy oparach chemicznych,
• przyłbice spawalnicze – chronią nie tylko oczy, ale całą twarz. Najczęściej stosowane podczas spawania,
• tarcze spawalnicze – duże, przezroczyste plansze trzymane ręką przed twarzą. Nie wpływają negatywnie na widoczność podczas wykonywania czynności wymagających dużej precyzji,
• kaptury – narzucone na głowę i twarz, zapewniają ochronę kilku obszarów ciała jednocześnie, nie ograniczając swobody ruchów i komfortu pracy.

Ochrona dróg oddechowych

Przed wdychaniem szkodliwych substancji mogą chronić środki ochrony indywidualnej dla układu oddechowego. Zgodnie z normą PN-EN 133 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Podział do dyspozycji masz dwa rodzaje produktów:

• sprzęt oczyszczający powietrze – jest wyposażony w specjalne filtry, pochłaniacze lub filtropochłaniacze, które zatrzymują szkodliwe cząsteczki w postaci stałej lub gazowej. Do tej grupy zaliczają się w szczególności maski i półmaski,
• sprzęt izolujący od zanieczyszczeń – dostarczają powietrze z niezależne źródła, które nie jest zanieczyszczone tak jak środowisko pracy. Mogą to być m.in. aparaty butlowe lub aparaty wężowe sprężonego powietrza.

Warto pamiętać, że w przypadku niektórych środków ochrony dróg oddechowych (przede wszystkim tych z filtrami ograniczającymi funkcje oddechowe) należy stosować się do ograniczeń czasowych i nie nosić ich dłużej, niż jest to zalecane.

Ochrona słuchu

Ochronniki słuchu powinny cechować się odpowiednim poziomem ochrony od hałasu. Występują w dwóch podstawowych wariantach:

• wkładki przeciwhałasowe – przypominają stopery do uszu i są przeznaczone do umieszczenia bezpośrednio w przewodzie słuchowym,
• nauszniki przeciwhałasowe – wyglądają jak słuchawki nauszne i mają wygodny pałąk, który można dopasować do głowy czy kasku.

O ile plan prac nie zakłada wykonywania czynności o bardzo wysokim poziomie hałasu, wystarczą Ci ochronniki o mocy tłumienia na poziomie 30 dB. W trudniejszym środowisku możesz wybrać moc tłumienia równą 36 dB lub więcej. 

Do wyboru masz również ochronniki pasywne i aktywne. Te pierwsze działają na zasadzie pochłaniania drgań mechanicznych, więc wytłumiają nie tylko sam hałas, ale wszystkie dźwięki dobiegające z otoczenia. Ochronniki aktywne są wyposażone w inteligentny układ elektroniczny, który tłumi głośne dźwięki (np. hałas maszyn budowlanych), ale nie te ciche (np. ludzki głos). Tym samym umożliwiają wygodne prowadzenie rozmów bez zdejmowania nauszników czy wyciągania wkładek przeciwhałasowych.

Źródła:

* https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/warunki-pracy-wypadki-przy-pracy/wypadki-przy-pracy-w-2023-r-dane-wstepne,3,54.html 

** https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19740240141

*** https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19971290844