Odzież robocza – komu i co ile przysługuje, jaki ekwiwalent za pranie?

Obowiązki związane z użytkowaniem środków ochrony indywidualnej w środowisku pracy, które stwarza jakieś zagrożenie dla zdrowia, nie dotyczą jedynie pracowników. Dowiedz się, czy pracodawca ma obowiązek zapewnić odzież roboczą, ile wynosi ekwiwalent za odzież roboczą, co ile przysługuje i nie tylko. Oto minikompendium wiedzy na temat formalnych kwestii związanych z udostępnianiem odzieży roboczej przez pracodawcę.

Z tego wpisu dowiesz się:

• czy pracodawca ma obowiązek zapewnić odzież roboczą,
• komu ona przysługuje,
• co ile się należy,
• ile wynosi ekwiwalent za pranie.

Czy pracodawca ma obowiązek zapewnić odzież roboczą?

Kwestie związane z użytkowaniem odzieży ochronnej podczas pracy precyzuje Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy*. Kiedy przysługuje odzież robocza? Zgodnie z tym aktem prawnym pracodawca ma obowiązek nieodpłatnego udostępnienia jej pracownikowi w dwóch przypadkach:

• gdy podczas wykonywania powierzonych obowiązków odzież własna pracownika może ulec zabrudzeniu lub zniszczeniu,
• gdy jest to wskazane ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ustawa ta niestety nie wskazuje na konkretne stanowiska czy czynności zawodowe, które wymagają używania takich środków ochrony indywidualnej. Pozostawiono to ocenie pracodawcy, który powinien uwzględnić to przy opracowywaniu wytycznych BHP obowiązujących w danym zakładzie pracy.

Czy pracodawca ma możliwość wymagania od pracownika, aby zaopatrzył się samodzielnie w potrzebną odzież roboczą? Tak, jednak w takiej sytuacji musi wypłacić ekwiwalent w wysokości równej aktualnym cenom takiego wyposażenia.

Komu przysługuje odzież robocza?

Nie ulega wątpliwości, że odzież robocza powinna zostać udostępniona przez pracodawcę osobom zatrudnionym na stałe. Co jednak z pozostałymi pracownikami czy osobami odwiedzającymi zakład pracy z innego powodu, np. różnego typu inspektorami?

Okazuje się, że wyżej wskazana ustawa precyzuje także tę kwestię. Z Art. 3044 wynika, że obowiązek zapewnienia środków ochrony indywidualnej zachodzi również w przypadku prac krótkotrwałych lub inspekcyjnych. Musi to być jednak motywowane tymi samymi względami co w przypadku stałych pracowników: ryzykiem zniszczenia/zabrudzenia własnych ubrań lub kwestiami związanymi np. z bezpieczeństwem i higieną pracy.

Co ile należy się odzież robocza?

To, co ile przysługuje wymiana odzieży roboczej, nie jest aspektem regulowanym prawnie. Tym samym wynika to z indywidualnych ustaleń między pracodawcą. Prawo zobowiązuje jednak do tego, by takie wyposażenie miało odpowiednie właściwości ochronne i użytkowe. Warto więc kierować się tu zdrowym rozsądkiem. 

Jeśli w rękawicy ochronnej pojawiła się dziura, nie spełnia ona swojej funkcji, gdyż nie chroni przed oparzeniem czy przecięciem naskórka. Wgnieciony kask może nie wejść na głowę, a nawet jeśli uda się go założyć – nie będzie pochłaniać energii uderzenia tak jak ten o nienaruszonej konstrukcji. Jeśli chodzi o samą odzież roboczą, powstanie dziur, przetarć czy pęknięć na szwach stanowi wystarczający powód do tego, aby wymienić ją na nową. 

Dobrym wskaźnikiem dotyczącym tego, jak często wymieniać odzież roboczą, mogą być także zalecenia producenta. Przykładowo na ubraniach odblaskowych i fluorescencyjnych znajduje się zawsze informacja o tym, po ilu praniach stracą swoje właściwości.

Pamiętaj o tym, że nie w każdej sytuacji pracodawca musi pokryć koszt wymiany środków ochrony indywidualnej. Jeśli do zniszczenia odzieży roboczej doszło na skutek ewidentnego błędu pracownika, który jest możliwy do udowodnienia, pracodawca ma prawo domagać się zwrotu kosztów za zniszczenie należącego do niego mienia, tylko czasowo udostępnionego pracownikowi. W takim przypadku pracownik albo pokrywa koszt zakupu nowego ubrania, albo partycypuje w tym koszcie.

Powyższa zasada nie znajduje jednak zastosowania w odniesieniu do uszkodzeń, do których doszło na skutek normalnego użytkowania, w wyniku upływu czasu.

Ile wynosi ekwiwalent za pranie odzieży roboczej?

Artykuły ochrony indywidualnej spełniają swoją funkcję tylko wtedy, gdy są utrzymane w dobrym stanie technicznym. W odniesieniu do ubrań sprowadza się do w głównej mierze do ich regularnego prania. Jako że są one udostępnione przez pracodawcę, on też odpowiada za ich czystość.

Nie musi to jednak oznaczać konieczności przeprowadzania prania w zakładzie pracy czy zlecania tego zewnętrznej firmie. Na prośbę pracodawcy pracownicy mogą samodzielnie zająć się praniem swoich ubrań roboczych, jednak nie muszą tego robić za darmo. 

Formą zwrotu kosztów poniesionych na ten cel jest ekwiwalent doliczany do podstawy wynagrodzenia. Ile za pranie odzieży roboczej należy się pracownikowi? Przepisy prawne nie określają konkretnych kwot. Stawka powinna jednak uwzględniać:

• ceny wody,
• ceny prądu,
• ceny środków piorących,
• koszt czasu pracy pracownika,
• stopień trudności usuwania danych zabrudzeń,
• częstotliwość procesu prania.

W oszacowaniu kosztów mogą pomóc np. wyceny przygotowane przez lokalne pralnie chemiczne za wypranie konkretnych sztuk odzieży roboczej.

Czy ekwiwalent za odzież roboczą jest oskładkowany? Okazuje się, że nie. Jest to dodatkowy przychód, który nie podlega ani obowiązkowi zapłaty podatku dochodowego, ani składkom na ubezpieczenia społeczne. 

Pamiętaj, że to, jak obliczyć ekwiwalent za pranie odzieży roboczej, może się zmieniać z roku na rok w odpowiedzi na rosnące koszty mediów i zakupu środków piorących. Ekwiwalent za pranie odzieży roboczej powinien być zatem cyklicznie waloryzowany.

Źródła:

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19740240141